Freediving, adembenemende duik in mindfulness

Het is stil. Stil rondom mij en stil in mijn hoofd. Met mijn blik op oneindig zweef ik in de diepblauwe Atlantische oceaan. Deinend op de zachte golven trekt het touw in mijn linkerhand me zachtjes op en neer. Een ingebeelde zucht verlost mijn lichaam van alle spanning. Ik weersta de verleiding om naar boven te kijken en geef me over aan de hypnotische gewichtloosheid. Aandachtig neem ik de samentrekkingen in mijn borstkas waar. Ze lijken te zeggen dat ik in ademnood ben, maar ik weet dat het niet zo is. Mijn geest regeert in alle rust. Op één ademteug.

Snorkelen met een plus en mindfulness in het water; volgens mijn onervaren inschatting is freediving op mijn lijf geschreven. Als mijn scuba certificaat kon spreken, zou het groen lachen van onder de dikke laag stof. Het geweldige gevoel van volledig ondergedompeld te zijn in de onderwaterwereld is immers niet alleen weggelegd voor persluchtduikers. Vrijduikers gebruiken niets meer dan hun eigen longinhoud. Het codewoord? Relaxatie. Tijd om de proef op de som te nemen en dus schrijf ik me in voor de level 1 cursus bij Atlantis Freediving in Tenerife.

Na een theorieles en ademhalingsoefeningen is het uur van de waarheid aangebroken. Yonathan, mijn instructeur en duikbuddy tijdens de opleiding, houdt de chronometer die de tijd van mijn breath hold bijhoudt, strak in de hand. Liggend op een yogamatje probeer ik mezelf af te leiden van wat ik aan het doen ben. Dat lukt tot mijn middenrif zich begint te roeren. Het trekt zich omhoog, steeds sneller na elkaar, en een warm gevoel tintelt over mijn borstkas: signalen van mijn lichaam dat het de opgebouwde CO² wil loslaten. Het is ook niet meer dan dat. Een zuurstoftekort treedt pas veel later op, weet ik nu.

Natuurlijke duikreflex

De kunst bij freediving is om onaangename sensaties juist te kaderen en te aanvaarden. Het is kwestie van mijn mentale en fysieke grenzen te leren kennen en die blijken verder te liggen dan ik dacht. Op het yogamatje, dry static in vakterminologie, staak ik de poging na twee minuten. Drijvend in het zwembad met mijn gezicht in het water lukt het me duidelijk beter om te ontspannen. Moeder Natuur helpt een handje met de zogeheten duikreflex, een ingenieus mechanisme dat optreedt als we ons hoofd onderdompelen of onze adem inhouden. Fris water activeert receptoren in het aangezicht waardoor onder andere de hartslag verlaagt en de bloedtoevoer naar de uiteindes van het lichaam, vermindert. Een zuiniger zuurstofverbruik is het resultaat, precies wat vrijduikers nodig hebben.

Ongelovig gaap ik naar de chronometer die meer dan drie minuten aangeeft. Met de complimenten van Yonathan en een applausje van mezelf zetten we de opleiding verder in open water, de machtige Atlantische Oceaan.

Dobberend op het water

Gehuld van kop tot teen in een warm, zwart wetsuit en aangedreven door lange vinnen, palmen we richting het diepe. Voor mijn ogen breken dansende zonnestralen door het water. Een enorme school zilvergrijze vissen reflecteert de schittering in het wilde weg. Instant blijdschap. Wat verderop zie ik twee duikers aan een gele boei; één ervan drijft op zijn buik terwijl de andere onder duikt en een tiental seconden later weer boven komt met een derde compagnon. Intussen maakt Yonathan onze boei vast en haalt hij een gevlochten touw eruit. Vastgeknoopt aan een zwaar gewicht rolt het zich verticaal uit, maar het eindpunt blijft zichtbaar. Psychologisch comfortabel voor een beginner.

Dobberend op het water richt ik mijn blik op het punt waar de zonnestralen samenkomen. Ik overdenk wat ik heb geleerd over de disciplines in open water die ik onder de knie moet krijgen om gecertifieerd te worden. Bij free immersion gebruik ik mijn armen om me via het touw tot de beoogde diepte te trekken en weer naar boven te gaan; bij constant weight zwem ik langs de lijn naar beneden en grijp ik deze alleen vast wanneer ik me omdraai om weer naar het oppervlak te palmen. Mijn coach haalt me uit mijn dagdroom en ik begin aan de breathe-up, het ademhalingsritueel dat me ontspanning én maximaal gevulde longen zou moeten opleveren.

De kracht van ademhaling

Wie meditatie, mindfulness of yoga beoefent, kent de kalmerende kracht van ademhaling. Een zuivere, waarnemende focus op je in- en uitademing vlakt de turbulente stroom van gedachten af. Je bent ten volle aanwezig in het hier en nu als je loskomt van de drukte in je eigen hoofd. Innerlijke rust daalt over je neer en dat is een gegeerd goed in een samenleving die bol staat van hoge verwachtingen, constante tijdsdruk en externe prikkels. De bewustwording van zoiets vanzelfsprekends als je ademhaling vergt enige oefening en een niet-veroordelende houding, maar het toenemende wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat het de moeite loont.

De minuten voor elke duik draaien rond dat bewustzijn, ik breng mezelf als het ware in een meditatieve staat. Een ontspannen, oppervlakkige ademhaling gevolgd door enkele diepere inademingen en eindigend met een maximale ademteug; die geeft me de zuurstof die ik nodig heb om comfortabel de diepte in te gaan. Ook tijdens de duik staat of valt alles met mijn mindset, hoe goed het lukt om relaxed te blijven. Dat maakt vrijduiken bovenal een mentale sport.

De macht van mindset

Eerst was het zo’n bizarre en onhandige ervaring geweest: verticaal en ondersteboven hangend, ogen gefixeerd op het touw, en de piepende geluiden van mijn oren die zich verzetten tegen de toenemende druk. Nu, een maand na de cursus, is de opeenvolging van handelingen min of meer ingeprent in mijn spiergeheugen en zijn er nieuwe uitdagingen, want met de diepte stijgt ook de druk. Het drukt mijn masker strakker tegen mijn gezicht aan en mijn lichaam wordt samenperst waardoor ik geen lucht meer lijk te hebben. Een bijzonder gevoel dat me een tijdlang blokkeert; ik lijk mijn plafond te hebben bereikt.

De initiële euforie, het idee dat freediving op mijn lijf geschreven is, heeft plaats gemaakt voor twijfel en onzekerheid. Ik zit vast, fysiek en vooral mentaal, en dwing mezelf om in de spiegel te kijken. Daar zie ik plezier evolueren naar een fixatie op cijfers, op diepte. Ik zie de behoefte om te voldoen aan de verwachtingen van anderen, verwachtingen die ik nota bene zelf gecreëerd heb in mijn hoofd. Tijdens de opleiding was ik een goede leerlinge, ik pikte dingen snel op en boekte veel vooruitgang. Dat gaf vertrouwen, maar ongemerkt ben ik prestatie gaan beschouwen als het enige doel.

Ik neem me voor om terug te gaan naar de essentie, mijn essentie. Op het droge oefen ik een techniek om met gecomprimeerde longen om te gaan; in het water focus ik op relaxatie en de aanvaarding van fysieke ongemakken.

Bewustwording en geduld doen hun werk. De verdwenen vreugde keert terug en vergezelt me zodra ik de heldere zee in ga. Na een opwarming op tien meter voel ik dat ik klaar ben voor de volgende duik.

Killer body

Geluid sterft uit terwijl ik mijn arm uitstrek en mezelf de diepte in leid. De zwarte tape aan de lijn kondigt 15 meter diepte aan. De woorden van Yonathan galmen eenzaam door mijn hoofd: “Do two more pulls to create momentum and then… enjoy the free ride.” Geruisloos en met gesloten ogen ga ik in vrije val. Ik hou mijn hand losjes om het touw, de enige connectie met de wereld daarboven. Ik voel mijn hart kloppen, ritmisch en opmerkelijk traag. Extreme focus heeft de bovenhand, als een laser die alles buiten zijn scherpe lichtstraal doet vervagen, tot een abrupte stop me terugbrengt in het hier en nu. Nodeloos open ik mijn ogen, ik weet wat dit betekent: ik ben aan het einde van de lijn. Een mix van emoties en flarden van mijn eigen peptalk gaan vluchtig door me heen. Verbaasd en blij dat ik mijn denkbeeldige grens heb verlegd, push ik het niet. Alsof tijd weer betekenis krijgt, voel ik mijn fysieke limiet naderen. Ik keer me om en trek me naar boven in een minimalistische beweging.

Zodra mijn hoofd boven water komt, adem ik uit en meteen weer diep en krachtig in. Dat herhaal ik enkele keren om snel het zuurstofgehalte in mijn bloed op peil te brengen. Ik slaak een zucht van opluchting, die zowel intense inspanning als immense ontspanning verraadt: “The technique worked! I even made it all the way down!“ Met een brede lach op zijn gezicht vraagt Yonathan me om naar het duikhorloge te kijken.

Zesendertig meter. “Wát een killer body” denk ik bij mezelf. Verrast door die gedachte, besef ik dat ik nog nooit trots ben geweest op mijn lichaam. Niet om hoe het eruit ziet en niet om wat het kan; het was nooit goed genoeg. Tot nu. Nu is het meer dan goed en belangrijker dan ooit tevoren. Tijd om er dan ook meer zorg voor te dragen.

De essentie

Hoewel wereldwijd records aan sneltempo sneuvelen, blijft freediving een atypische sport. Mindfulness in het water, dat is wat ik hoopte te ervaren. Naast de bewuste relaxatie en de focus op het hier en nu, gaf het vrijduiken me ook een duwtje in de rug om vaker stil te staan bij de kronkels in mijn hoofd en om liever te zijn voor mijn lijf.

Snorkelen met een plus, dat blijkt achteraf een understatement. Niet alleen komt er veel meer bij kijken, het gaf me ook meer. Het gevoel van te duiken met niets meer dan de kracht van mijn eigen lichaam en geest, is er één van heerlijke vrijheid en verbondenheid. Terwijl ik licht en gestroomlijnd door het water glijd, ben ik niet alleen maar een toeschouwer in die andere wereld. Ik maak er deel van uit.